Nu we langzaamaan een beetje immuun raken voor de term ‘duurzaamheid’, heeft een ander toverwoord zich fier aangediend: circulariteit. ‘Zo circulair mogelijk’ ontwerpen is tegenwoordig het parool. Niet alleen in de bouwsector, alles zou circulair aangevlogen kunnen worden. Maar wat is dat ‘circulaire gedachtegoed’? Waar is het goed voor? Hoe ontwerp en bouw je ‘circulair’? En waarin verschilt circulariteit met duurzaamheid? We zullen het hieronder kort en helder voor je duiden.

Wat is circulariteit?

Om circulair goed te onderbouwen is het van belang om eerst het begrip 'circulariteit' duidelijk toe te lichten. Het basisprincipe van circulariteit is dat de producten van nu de grondstoffen van later zijn. Afval bestaat niet. Oude producten worden gebruikt bij het produceren van nieuwe producten. Zo zijn nieuwe producten gemaakt van gerecyclede materialen en is er nagenoeg geen afval. Circulariteit is een strategie die zich richt op het tegengaan van de uitputting van grondstoffen en het beperken van klimaatverandering.

Wat is circulair bouwen?

Bij circulair bouwen worden de principes van circulariteit in de bouw toegepast. Afval wordt geminimaliseerd en zo veel mogelijk opnieuw gebruikt. Met resthout van de gevelbekleding kan bijvoorbeeld een tafeltje of sleutelhanger worden gemaakt. Circulair bouwen richt zich dus op het sluiten van de kringloop van grondstoffen. Een gebouw is volledig circulair als er sprake is van circulair materiaalgebruik, zonder schadelijke emissies en vervuiling in de grond of waterschappen.

Circulair bouwen is duurzaam

Circulair bouwen is duurzaam, maar duurzaamheid en circulariteit zijn niet helemaal hetzelfde. Van beide toverwoorden, duurzaam en circulair bouwen, gaan meerdere definities rond. Allemaal zijn ze in hun eigen context waar. Maar kijkend naar de context van de bouwsector, wordt ‘duurzaam bouwen’ door de Rijksoverheid als volgt omschreven: 

‘Bij duurzaam bouwen en verbouwen wordt er rekening gehouden met de effecten op het milieu tijdens het ontwerp, de (ver)bouw, renovatie en sloop. Maar het gaat ook over het gebruik van het gebouw, bijvoorbeeld over de CO₂-uitstoot door energieverbruik voor verwarming en koeling van een gebouw, of de mate waarin rekening wordt gehouden met de omliggende flora en fauna.’

Een behoorlijke allesomvattende omschrijving die in de breedte betrekking heeft op mensen, de planeet en economie.

Is circulair bouwen hetzelfde als duurzaam bouwen?

Nee, circulariteit is niet hetzelfde als duurzaamheid, maar draagt als onderdeel bij aan duurzaamheid. Net zoals 'natuur inclusiviteit' bijdraagt aan duurzaam bouwen, of een CO₂-neutrale energievoorziening in een gebouw.

Er kleven dus interessante voordelen aan circulair bouwen. De twee belangrijkste voor onze planeet zijn: het spaart fossiele grondstoffen (als gevolg van het hergebruik van materialen) en de CO₂-uitstoot wordt aanzienlijk verminderd (doordat je productie van nieuwe materialen vermijdt).

Wanneer is een gebouw circulair gebouwd?

Een gebouw is circulair als bij het ontwerp, de bouw en het beheer het hoogwaardig gebruik van herbruikbare materialen centraal staat, zonder natuurlijke hulpbronnen onnodig uit te putten, de leefomgeving te vervuilen en ecosystemen aan te tasten. Circulair bouwen richt zich dus op (het sluiten van) de kringloop van grondstoffen die veelal hergroeibaar zijn.

Dit in tegenstelling tot traditioneel bouwen. Daarvoor zijn telkens weer fossiele grondstoffen uit de aarde nodig (denk aan zand, grind en erts), die pas na enorme verhitting een bouwmateriaal worden (beton, cement, staal, glas- en steenwol), en na een levensduur vaak niet-recyclebare materialen zijn. Daarmee staat het al 3-0 voor circulair bouwen. Houtbouw is een voorbeeld van circulair bouwen.

Is circulair bouwen duur?

Duurzame bouwmethodes worden nog vaak onterecht geassocieerd met hogere investeringen, omdat men dan alleen kijkt naar de stichtingskosten (de grond- en bouwkosten). Men vergeet dat het onderhoud van een duurzaam gebouw vaak een stuk minder kost. Ook worden energie- en waterbesparende maatregelen tijdens het gebruik van de woning terugverdiend, en dat zorgt weer voor een lagere energie- en waterrekening voor de gebruikers van een pand.

Bovendien maakt circulair bouwen het mogelijk om voor een nieuw gebouw materialen te gebruiken van een eerder circulair ontworpen gebouw dat aan een levenseinde zit. Of nog beter, je kunt een onrendabel geworden gebouw transformeren naar een andere rendabele bestemming, door simpelweg de losmaakbare wanden en vloeren te verplaatsen. Een circulaire benadering kan dus wel degelijk financieel interessant zijn voor projectontwikkelaars.

Mooi rond verhaal

Ja, circulair bouwen klinkt letterlijk en figuurlijk als een mooi rond verhaal, maar helaas is de uitvoering ervan nog niet altijd even vanzelfsprekend. Veel opdrachtgevers (waaronder de overheid, die hierin leidend zou moeten zijn) denken nog op de korte termijn, waardoor zij te vaak kiezen voor traditionele bouwmethodes, want die zijn initieel goedkoper. In plaats daarvan zouden ze verder moeten durven kijken en voor de circulaire benadering moeten gaan, die na een aantal decennia economisch veel interessanter uitpakt. 

Houtbouw

Een Unbrick One woning bestaat voor 80% uit hout. Een Unbrick One wordt gebouwd van 22 bomen uit duurzaam beheerde bossen in Europa. In tegenstelling tot wat velen denken is houtbouw juist duurzamer dan bouw met beton en stenen. Waar bestaande gebouwen voornamelijk van beton en steen zijn gebouwd, ligt de toekomst open, mede dankzij innovatieve toepassingen, voor houtbouw. Hout heeft namelijk vele voordelen:

• Het neemt CO2 op, zo slaat 1 kuub hout maar liefst 1.000 kg CO₂ op.

• Is herbruikbaar waardoor er circulair en remontabel gebouwd kan worden. 

• Hout kan eenvoudig gedemonteerd worden.

• Lichter dan zware materialen zoals beton of steen

• Nagenoeg geen afval

• En er zijn geen fossiele brandstoffen nodig dus een lagere milieu impact

Bij circulair bouwen speelt houtbouw een grote rol. De Unbrick One is een duurzame vakantiewoning die mede dankzij houtbouw voor een groot deel circulair gebouwd wordt en bijdraagt aan de circulaire economie.

Unbrick & circulaire bouw

Onze woningen worden geproduceerd met zoveel mogelijk biobased grondstoffen, zoals hout (CLT). Dat is zowel hergroeibaar als herbruikbaar. Hergebruik is mogelijk doordat we enkel bouwen met droogverbindingen. Dat maakt dat onderdelen net zo makkelijk weer gedemonteerd en dus opnieuw gebruikt kunnen worden. Met leveranciers maken we zelfs terugkoop-afspraken voor als een levensfase van een woning erop zit. 

We omhelzen deze principes van de circulaire economie niet alleen in ontwerp, productie en assemblage, we voeren het ook zo veel mogelijk door in de energievoorziening en waterkringloop van onze Unbrick woningen.

Een andere vertrager van deze mooie ontwikkeling is de gewenning aan zo’n nieuwe aanpak. Het vraagt van traditionele ontwikkelaars en bouwers nogal een aanpassingsvermogen om circulair te denken en te handelen. Het is nog een fenomeen in ontwikkeling, waarbij nog niet alles is uitgedacht en ontwikkeld in de keten. Dat maakt ook dat een project nagenoeg nog niet 100% circulair ontworpen en gebouwd kan worden.

Maar laat het geen reden zijn om bij de bouw van je nieuwe huis, sociale woningbouwproject of kantoorpand een zo hoog mogelijk circulariteitspercentage te realiseren. Er zijn in ons land al tal van prachtige succesvolle projectvoorbeelden, die in meer of mindere mate circulariteit hebben toegepast. Een aantal vind je achterin deze interessante uitgave 'Circulaire gebouwen' van de Circulaire Bouweconomie (september 2020).